Lối về của nước là một tập truyện & kịch có những nét đặc biệt. Nó viết về Con Người, về Ngôn Ngữ, về Hiện-hữu-người, Thể-tính-người. Nó trình hiện trước mắt người đọc những tương-giao-người giăng mắc, chồng chéo, và đầy phức tạp. Tất cả chập chờn giữa mộng và thực. Mộng và thực gắn bó, trộn lẫn vào nhau. Con người nhìn vào hiện cảnh như nhìn vào một giấc mơ.

Truyện & kịch của Trần C. Trí mở ra cho ta thấy một cách sáng rõ ngôn ngữ là những quan hệ. Là giao tiếp. Là tâm hồn con người. Nó phả ra cái hơi thở, cái tình cảm của con người. Nó soi chiếu và phóng lên màn hình nội tâm chúng ta những phác đồ tâm lý người. Tôi lại nghĩ đến Heidegger với ý tưởng Ngôn ngữ là nơi an cư của tính thể. Con người cư ngụ trong chính ngôn ngữ của nó.

Những câu chuyện trong tập sách một phần phản ánh cuộc sống và thời đại; mặt khác, nó pha trộn tưởng tượng vào hiện thực cuộc sống. Cuốn sách cho thấy những ám ảnh nghệ thuật của tác giả với nhiều cảnh ma mị, phi thực, siêu thực. Nhưng những ám ảnh này lại được pha vào khá nhiều nét thơ mộng. Có một sự kết hợp giữa Logic, Hiện thực, Tưởng tượng, Thơ, và Cuộc đời trong các cảnh-tượng-của-đời sống, của tâm lý các nhân vật. Đó là một thứ lắp ráp hiện thực.

Có một thứ hiện thực thơ pha lẫn chút huyền hoặc ma quái, như trong tranh của Giorgio de Chirico. Lại có thứ hiện thực-siêu thực lan toả, hoà nhập vào đời sống như trong tranh của René Magritte. Ngôn ngữ, câu văn có sự mạch lạc, logic, nhưng cái được diễn tả lại là những hiện thực không thuần tính logic, thậm chí phi-logic. Chúng giống như những hiện thực ảo. Có khi kinh dị. Ở một mức độ, có truyện gần với phim The Birds của Alfred Hitchcock (phỏng theo truyện ngắn cùng tên của Daphne du Maurier); ở một truyện khác, lại gần với Portrait of Jenny (Chân dung nàng thơ) của Robert Nathan. Nhiều truyện mang tính ảo giác, phi thực hay siêu thực, nhưng lại được pha với những luận giải mang màu sắc khoa học. Hay tính chuyên biệt của ngành tâm lý trị liệu. Một thứ psychotherapy. Có truyện lại như gần với khung cảnh và cái không khí huyền ảo, dù chỉ một vài nét, trong kiệt tác Pedro Páramo của Juan Rulfo. ...

Bùi Vĩnh Phúc